دان قهوه در واقع میوه گیاه قهوه است که بعد از برداشت و فرآوری به عنوان مواد اولیه تهیه قهوه استفاده میشود.
داخل هر گیلاس قهوه، دو عدد دانه سبر قهوه وجود دارد و بطور کلی دان قهوه حاوی کافئین، اسیدهای آلی، چربی ها و آنتی اکسیدان های متعددی است که طعم و خواص منحصربه فرد قهوه را ایجاد می کنند.
نحوه کشت دان قهوه:
کشت دان قهوه معمولاً در مناطق استوایی و نیمه استوایی انجام می شود، جایی که آب و هوا مناسب برای رشد درختان قهوه است.
برای کشت دان قهوه، نکات زیر باید در نظر گرفته شود:
اقلیم: درخت قهوه به آب و هوای معتدل و مرطوب با بارندگی کافی نیاز دارد. دمای ایده آل بین 15 تا 24 درجه سانتیگراد است.
خاک: درخت قهوه به خاک های حاصلخیز، زهکشی خوب و pH بین 4.5 تا 6.5 نیاز دارد.
کاشت: دانه های قهوه معمولاً به صورت مستقیم در زمین کشت می شوند یا در نهالستان کاشته و سپس در محل اصلی غرس می شوند. فاصله کاشت درختان قهوه حدود 2-3 متر است.
مراقبت: درختان قهوه نیاز به آبیاری منظم، تغذیه با کود مناسب و هرس مرتب دارند. همچنین مبارزه با علف های هرز و آفات نیز ضروری است.
برداشت: میوه های قهوه زمانی که به رنگ قرمز درآمدند، برداشت می شوند. پس از برداشت، میوه ها باید پوست گیری و خشک سازی شوند.
برداشت قهوه به چند صورت انجام میشود:
- ماشینی
- دستی
نکته بسیار مهم در مورد برداشت دستی این است که این روش خودش به دو صورت دیگر تقسیم می شود که شامل:
- برداشت یکجا
- برداشت انتخابی (دستچین شده)
انواع دان قهوه
دان قهوه به چند دسته اصلی تقسیم میشود:
نوع گونه قهوه:
- قهوه عربیکا (Arabica): مرغوبترین و گرانترین نوع قهوه که در مناطق معتدل و خنک کشت میشود. دارای طعم و عطر بهتری است و معمولا در ارتفاعات ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا کشت می شوند.
- قهوه روبوستا (Robusta): مقاومتر و مناسب مناطق گرمتر، اما طعم آن تلختر و کافئین بیشتری دارد معمولا در ارتفاعات 0 تا 800 متر از سطح دریا کشت می شوند.
- انواع دیگر مانند لیبریکا، موکا و غیره.
چه عواملی در طعم و عطر نهایی قهوه نقش دارند؟
چندین عامل در شکلگیری طعم و عطر نهایی قهوه نقش دارند:
نوع گونه قهوه (Arabica یا Robusta):
قهوه عربیکا (Arabica) معمولاً طعم ملایمتر و عطر بهتری دارد.
قهوه روبوستا (Robusta) طعم تلختر و کافئین بیشتری دارد.
مناطق کشت و خاک:
قهوه کشتشده در مناطق مرتفع و معتدل معمولاً طعم و عطر بهتری دارند.
خاک و شرایط آب و هوایی منطقه بر ترکیبات شیمیایی دانه قهوه تأثیر میگذارد.
روش فرآوری (شسته شده، خشک و سایر روشها):
روش فرآوری بر مقدار ترکیبات شیمیایی و آنزیمی دانه تأثیر میگذارد.
در قهوه شسته شده اسیدیته محسوس تر می باشد و در قهوههای خشک معمولاً طعم، عطر و شیرینی غنیتری .چ.د دارد.
زمان آسیاب کردن:
بهترین زمان برای آسیاب قهوه موقع عصاره گیری میباشد و درجه آسیاب قهوه براساس نوع دستگاه و روش دم اوری مختلف متفاوت هست و تعیین کننده طعم نهایی قهوه میباشد.
روشهای دمآوری:
هر روش، مشخصات منحصر به فردی را به قهوه میبخشد و از این رو، طیف گستردهای از روشها برای سلیقههای مختلف وجود دارد.
روش غوطهوری:
در این روش، قهوه آسیاب شده به طور کامل در آب غوطهور میشود.
فرنچ پرس:
یک پیستون فلزی، قهوه آسیاب شده را از آب جدا میکند.
ایروپرس:
ترکیبی از فشار و فیلتراسیون، قهوهای غلیظ و تمیز تولید میکند.
موكا پات:
قهوه با بخار آب تحت فشار دمآوری میشود.
روش پور اُور:
در این روش، آب به آرامی از روی قهوه آسیاب شده عبور میکند.
کمکس:
یک قیف شیشهای با فیلتر کاغذی، قهوهای تمیز و شفاف تولید میکند.
وی ۶۰:
یک قیف پلاستیکی با زاویه 60 درجه، امکان کنترل دقیق میزان جریان آب را فراهم میکند.
روش تحت فشار:
در این روش، آب با فشار از روی قهوه آسیاب شده عبور میکند.
اسپرسو:
قهوهای غلیظ و روغنی که پایه بسیاری از نوشیدنیهای قهوهای است.
اسپرسو کپسولی:
استفاده از کپسولهای قهوه پیش بستهبندی شده، برای تهیه سریع اسپرسو.